Kardiologia i techniki wykrywania chorób serca u królików

Esther van Praag Ph.D.

Tłumaczenie: Teresa Pyza, lek. wet. Dorota Pilich

MediRabbit.com is funded solely by the generosity of donors. Every donation, no matter what the size, is appreciated and will aid in the continuing research of medical care and health of rabbits. Thank you

Uwaga: ten plik zawiera zdjęcia które mogą być nieodpowiednie dla niektórych osób.

Kardiologia królików domowych to domena, na temat której jest dostępnych bardzo mało informacji. Z tego powodu częstotliwość występowania problemów z sercem nie jest dobrze znana.

Chociaż informacje są nieliczne, możliwe jest zdiagnozowanie problemu za pomocą kompletnych badań serca, włączając radiografię, elektrokardiografię i/lub ultrasonografię (echo serca) oraz zastosowanie odpowiedniego leczenia.

Akira Yamanouchi

Po lewej: Widok jamy brzusznej królika, z sercem otoczonym przez odłożony tłuszcz na pierwszym planie i widocznymi w tle płucami (heart with fat deposits – serce z pokładami tłuszczu, lung – płuco)

Po prawej: wyizolowane serce (left atrium – lewy przedsionek, left ventricle – lewa komora, right ventricle – prawa komora serca)

Serce jest ulokowane w jamie klatki piersiowej, jego koniuszek (apex cordis) jest skierowany do tyłu, lekko na lewo; podstawa jest skierowana do przodu. Jak u innych małych zwierząt, serce królika składa się z 4 części, 2 przedsionków (atrium cordis) i dwóch komór serca (ventriculus cordis) oddzielonych przegrodami (septum interatriale): przegrodą międzyprzedsionkową i międzykomorową, ale posiada również pewne anatomiczne cechy szczególne:

• prawa i lewa komora tworzą umięśnioną tylną część serca królika. Lewa komora jest większa niż prawa; są oddzielone od siebie przegrodą międzykomorową. Ich ściany są pofałdowane, tworząc beleczki mięśniowe. Prawa komora jest dużo grubsza niż prawy przedsionek i tworzy prawą stronę stożkowatej części koniuszkowej, ale bez sięgania do koniuszka. Z przodu wychodzi tętnica płucna. Zastawki półksiężycowate oddzielają komory serca od tętnicy płucnej i aorty. Komory serca są oddzielone od przedsionków zastawkami przedsionkowo - komorowymi (dwudzielną i trójdzielną), które są utrzymywane w miejscu przez struny ścięgniste. Zastawka serca pomiędzy prawym przedsionkiem i prawą komorą (trójdzielna) u królika posiada tylko dwa płatki a nie trzy jak to występuje u innych zwierząt.

• prawy i lewy przedsionek znajdują się w dogłowowej części serca. Są to dwie małe komory które przyjmują krew żylną z:

• żył głównych: górnej i dolnej (dwie duże żyły którymi krew wraca z zewnętrznych części ciała do prawej części serca) i zatoki wieńcowej (przyjmującej krew z samego serca), otwierającej się do prawego przedsionka,

• żył płucnych: lewej i prawej przynoszących utlenowaną krew z płuc, mającym wspólne ujście do jamy serca po grzbietowej stronie lewego przedsionka.

· Każdy przedsionek posiada dodatkowo małe mięśniowe zachyłki tzw. uszka. Węzeł zatokowo-przedsionkowy, czyli naturalny rozrusznik, w którym rozpoczyna się bicie serca, jest zlokalizowany w ścianie prawego przedsionka.

Anatomia serca królika ( right superior vena cava- prawa żyła główna przednia, opening of left superior vena cava to right auricle- ujście lewej żyły głównej przedniej do prawego uszka, trachei- tchawica, ascending aorta- aorta wstępująca, innominate artery- pień ramienno-głowowy, left subclacian srtery- lewa tętnica podobojczykowa, pulmonary artery- tętnica płucna, ligamentum arteriosum- więzadło tętnicze, left auricle- lewe uszko, opening of pulmonary veins into auricle- ujście żył płucnych do lewego uszka, left pulmonary artery- lewa tętnica płucna, pulmonary veins- żyły płucne, aortic valves- zastawka aorty, bicuspid valve- zastawka dwudzielna, chordae tendiae- struny ścięgniste, papillary muscles- mięsnie brodawkowate, wall of left ventricle- ściana lewej komory, aorta- aorta (tętnica główna), oesophagus- przełyk, interior vena cava- żyła główna tylna, interventricular septum- przegroda międzykomorowa, right ventricle- prawa komora, right atrio-ventricular valve(tricuspid valve)- prawa zastawka przedsionkow-komorowa (zastawka trójdzielna), right auricle- prawe uszko, opening of interior vena cava to right auricle- ujście żyły głównej tylnej do prawego uszka, semilunar valves in pulmonary artery- zastawka pnia płucnego)

Inne fizjologiczne cechy odróżniające serce królika od tego u innych małych zwierząt:

• nerw hamujący nie ma chemoreceptorów tylko baroreceptory. To znaczy, że nie ma zakończeń komórek nerwowych aktywowanych przez substancje chemiczne a tylko zakończenia wrażliwe na ciśnienie/ucisk, które stymulują odruchowe mechanizmy pozwalające ciału adaptować się do zmian ciśnienia krwi przez rozszerzanie bądź zwężanie naczyń krwionośnych.

• tętnica płucna i jej odgałęzienia są bardzo silnie umięśnione.

• naczynia wieńcowe, które dostarczają krew do mięśnia sercowego, odchodzą od aorty, mogą one łatwo zostać uciśnięte, co prowadzi do niedokrwienia mięśnia sercowego spowodowanego niedostatecznym krążeniem obocznym.

Parametry kardiologiczne królika

pH krwi tętniczej	7.2 – 7-5
Ciśnienie tętnicze krwi	Skurczowe – systoliczne (maksymalne ciśnienie w tętnicy w momencie kiedy serce bije i pompuje krew przez całe ciało): 90 – 130mmHg Rozkurczowe – diastoliczne (najniższe ciśnienie w tętnicy w momentach pomiędzy uderzeniami kiedy serce odpoczywa): 80 – 90 mmHg
Puls	112 do 300 uderzeń na minutę

Radiografia okolicy brzusznej królika

Zdjęcie rentgenowskie okolicy brzusznej królika jest często wykonywanym badaniem diagnostycznym w przypadku duszności (dyspnoea), brzydkiego lub ciągłego kaszlu, urazu klatki piersiowej lub w przypadku podejrzenia zapalenia płuc. Dostarcza informacji na temat kształtu i rozmiaru serca, płuc. Może wykryć niewydolność serca, rozedmę (emphysema), możliwe istnienie ropni lub nowotworów (np.grasiczak- thymoma, rak płuc) oraz inne stany chorobowe, a także określić rysunek naczyń. Ta technika ma niestety swoje ograniczenia. Małe złośliwe guzy mogą być zbyt małe żeby były widoczne lub zbyt trudne do uwidocznienia. Zatory płucne (skrzepy krwi w płucach) także nie są do zobaczenia i wymagają dodatkowych badań.

Kim Chilson

Radiografia (zdjęcie rtg) klatki piersiowej i brzucha królika, pokazująca lokalizację serca, naczynia prowadzące do serca i różne inne organy (spinal cord – rdzeń kręgowy; diaphragme – przepona, lungs – płuca, heart – serce, trachea – tchawica, great blood vessels – duże naczynia krwionośne, stomach – żołądek, kidneys – nerki, liver – wątroba, bladder with some sediment – pęcherz moczowy z niewielką ilością osadu, colon –okrężnica; retroperitoneal fat – tłuszcz pozaotrzewnowy).

Badanie USG lub echokardiografia

Większość królików dobrze znosi bezpieczną, nieinwazyjną i szeroko dostępną metodę echokardiografii, procedury która może być stosowana bez używania leków uspokajających, które z kolei mogą zmodyfikować charakterystykę serca. Metoda jest co więcej precyzyjna i dokładna a otrzymane obrazy są doskonałej jakości. Niemniej jednak szybkie bicie serca królików i mały rozmiar ich serduszek wymagają sprzętu z przetwornikiem o wysokiej częstotliwości (trzymana w ręku końcówka odczytująca) oraz maszyny USG o dużej częstotliwości odświeżania obrazu.

Echokardiografia umożliwia wykrycie zmian w strukturze serca (np. uszkodzenie zastawek serca, wady wrodzone), powiększenia ściany serca lub komór (np. niewydolność serca, kardiomiopatia), ruch ścian serca oraz pozwala na pomiar objętości krwi wypompowywanej z serca przy każdym uderzeniu. Można także zidentyfikować akumulację płynów w osierdziu (wysięk osierdziowy) lub obecność tkanki bliznowatej w osierdziu.

Specjalne techniki, takie jak tryb M lub TM (M = ruch, T = czas) ultradźwięku dostarczają informacji do analizy ruchu ściany i zastawek. Technika trybu B jest używana do badania relacji anatomicznych, podczas gdy (kolorowa) echokardiografia Dopplera pomaga określić kierunek przepływu krwi i/lub jego prędkość, tym samym pozwala wykryć zawirowania przepływu spowodowane przewężeniem lub blokadą naczyń krwionośnych.

Tom Chlebecek

„Dwukomorowy widok” serca królika (LV = lewa komora, LA = lewy przedsionek), który pozwala na ocenę ruchu przednich i dolnych segmentów mięśnia sercowego lewej komory. Widoczna jest także środkowa część ruchu zastawki mitralnej.

Tom Chlebecek

Echokardiograf zdrowego serca królika

U góry: projekcja przymostkowa prawa przekrój podłużny lewej komory,

U dołu: odpowiadający obrazowi wyżej tryb M zastawki mitralnej.

Elektrokardiografia królików (ECG lub EKG)

Elektrokardiografia (EKG) jest często używaną, nieinwazyjną, prostą i bezbolesną metodą, która pozwala na zapis zmian elektrycznych w sercu

przez wzmacnianie elektrycznych impulsów przepływających przez serce. Elektrokardiografia jest używana w ocenie i diagnozowaniu przyczyn powstawania objawów takich jak ból w klatce piersiowej, duszność, palpitacje, arytmia lub omdlenie.

Rytm serca u zdrowego królika to rytm zatokowy. To wyklucza niemiarowość zatokową oddechową ponieważ nie ma tutaj wpływu oddychania na przepływ impulsów współczulnych i z nerwu błędnego na węzeł zatokowo-przedsionkowy.

Uzyskany elektrokardiogram który pokazuje serię fal, dostarcza informacji o naturalnym rozruszniku serca (węźle zatokowo-przedsionkowym – części która inicjuje każde uderzenie serca), o drogach przewodzenia nerwowego w sercu oraz o częstości akcji i rytmie serca. Różne załamki są nazwane literami P, Q, R, S i T, i tak w porządku alfabetycznym:

• załamek P elektrokardiogramu odpowiada skurczowi przedsionków,

• zespół QRS to skurcz komór,

• odstęp P-Q lub P-R obrazują ilość czasu potrzebnego impulsowi elektrycznemu na przejście z przedsionka do komory serca,

• załamek T to fala następująca po skurczu.

Wartości elektrokardiogramu zdrowego królika:

zalamek P	amplituda: 0.1 – 0.15 mv 0.04 – 0.12 czas trwania (szerokość): 0.03 – 0.04 sec 0.01 – 0.05 sec
zespół QRS	czas trwania (szerokość): 0.015 – 0.04 sec 0.02 – 0.06 sec czas trwania (szerokość): 0.03 – 0-039 mV
czas trwania odstępu P - R	0.05 – 0.1 sek. 0.04 – 0.08 sek.
czas trwania odstępu Q - T	0.08 – 0.16 sek.
wysokość załamka R	amplituda: 0.03 – 0.039 mV
załamek T	amplituda: 0.05 – 0.17 mV

Odstępstwa od wartości podanych w powyższej tabeli mogą wskazywać na:

• nieprawidłowy załamek P: przerost (hipertrofia) prawego lub lewego przedsionka, przedwczesne pobudzenie przedsionkowe, hiperkaliemia.

• nieprawidłowy zespół QRS, min.: blok lewej lub prawej odnogi pęczka przedsionkowo-komorowego czyli pęczka Hisa, rytm komorowy, hiperkaliemia.

• nieprawidłowy czas trwania odstępu Q-T: hipokalcemia, niedoczynność tarczycy, krwotoki mózgowe, dziedziczny, zawał mięśnia sercowego, zapalenie mięśnia sercowego.

• Nieprawidłowy załamek T: hiperkaliemia, b. ostry zawał mięśnia sercowego i blok lewej odnogi pęczka przedsionkowo-komorowego w przypadku wysokiego załamka T; niedokrwienie mięśnia sercowego, wiek, stres, zapalenie osierdzia (pericarditis), opóźnienia w przewodzeniu śródkomorowym, zaburzenia elektrolitowe - w przypadku małego, płaskiego lub odwróconego załamka T.

Choroby serca królików

U królików zostały zaobserwowane różne choroby, włączając zastoinową niewydolność serca, miopatie mięśnia sercowego (np. zwłóknienie mięśnia sercowego) lub wrodzone choroby serca (rzadko) takie jak np. defekty przegrody przedsionkowej lub komorowej, arytmia, choroby zastawek czy choroby naczyniowe.

Choroby te zostaną opisane w oddzielnych rozdziałach.

Podziękowania

Szczególne podziękowania dla Tom Chlebecek, DVM, (Makai Animal Clinic, Kailua, HI), dla Frossie Economou, Sandy Minshull oraz Akira Yamanouchi (Veterinary Exotic Information Network, https://vein.ne.jp/), za udostępnienie i zgodę na użycie zdjęć. Podziękowania dla Toma Chlebecek za jego uwagi i komentarze.

Dalsze informacje

M.V. Bray MV, WE. C. Weir EC, D. G. Brownstein, M. L. Delano, (1992) Endometrial venous aneurysms in three New Zealand white rabbits. Lab Anim Sci.; 42(4):360-2.

Farkas, A. J. Batey, S. J. Coker (2004) How to measure electrocardiographic QT interval in the anaesthetized rabbit. J Pharmacol Toxicol Methods.; 50(3):175-85.

L.C. St John, F. P. Bell (1990) Arterial fatty acid-binding protein activity associated with dietarily-induced and spontaneously occurring atherosclerosis in the rabbit (Oryctolagus cuniculus). Comp Biochem Physiol B.; 97(1):123-7.

C. Kozma, W. Macklin, L. M. Cummins, R. Mauer (1974) The anatomy, physiology and biochemistry of the rabbit, in The Biology of the Laboratory Rabbit (Weisbroth et al., eds), pp 50-69.

L. I. Kupferwasser, M. R. Yeaman, S. M. Shapiro, C. C. Nast, A. S. Bayer (2002) In vitro susceptibility to thrombin-induced platelet microbicidal protein is associated with reduced disease progression and complication rates in experimental Staphylococcus aureus endocarditis: microbiological, histopathologic, and echocardiographic analyses. Circulation; 105(6):746-52.

C. J. Orcutt (2000) Cardiac and respiratory disease in rabbits. Proceedings of the British veterinary Zooligical Society (Autumn meeting)

K. E. Quesenberry, J. W. Carpenter, P. Quesenberry (2004) Ferrets, Rabbits and Rodents: Clinical Medicine and Surgery Includes Sugar Gliders and Hedgehogs, Elsevier Health, pp 211-216

R. S. Simons (1996) Lung morphology of cursorial and non-cursorial mammals: lagomorphs as a case study for a pneumatic stabilization hypothesis. J Morphol. 1996; 230(3):299-316.

F. Harcourt-Brown, Textbook of Rabbit Medicine, UK: Butterworth-Heinemann, 2001.

e-mail: info@medirabbit.com